De struikelsteen is het meest voorkomende oorlogsmonument in Rotterdam. Deze week is de 800e Rotterdamse Stolperstein gelegd, op de Van Heusdestraat in Rotterdam-West. Elk steentje is geplaatst als herinnering aan één persoon die in de Tweede Wereldoorlog onvrijwillig is weggevoerd en daarna vermoord.
Stolpersteine is Duits voor struikelstenen. Dit zijn goudkleurige stenen van 10 bij 10 centimeter die u in veel Rotterdamse stoepen tegenkomt. Elke struikelsteen ligt op de plek vóór een huis waar een oorlogsslachtoffer woonde, voordat diegene door de nazi’s werd verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven. 

Elk goudkleurig steentje laat de gegevens van één persoon zien: zijn of haar naam, geboortedatum, datum van deportatie, datum en plaats van overlijden. De meeste struikelstenen worden geplaatst voor Joodse oorlogsslachtoffers. Maar soms ook voor Roma, Sinti, homoseksuelen of mensen met een beperking. Ook zij werden vervolgd in de Tweede Wereldoorlog en na deportatie vermoord in kampen als Auschwitz en Bergen-Belsen. 

Kunstproject
Stolpersteine is een kunstproject van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het idee erachter is dat mensen niet vallen over een steen, maar erover struikelen ‘met hoofd en hart’. U moet bukken om de tekst te lezen. Zo’n struikelsteen bekijken is een moment waarop u bewust stilstaat bij de gevolgen van de oorlog. 

Demnig plaatste in 1992 de eerste struikelsteen voor het stadhuis in Keulen. De stenen van 10 bij 10 centimeter vindt u door heel Europa. In Rotterdam zijn in 2010 de eerste 12 struikelstenen geplaatst in de Agniesestraat, Graaf Florisstraat en Rozenburglaan. Met de stenen die deze week worden gelegd, staat het totale aantal op 845 struikelstenen in Rotterdam. 

Stichting Loods 24
Stichting Loods 24 en Joods Kindermonument regelen de plaatsing van struikelstenen voor Joodse slachtoffers in Rotterdam. De naam van die stichting verwijst naar de havenloods waar veel Joodse Rotterdammers vandaan zijn gedeporteerd. In 1942 en 1943 werden vanaf Loods 24 bijna 7.000 mensen, via Westerbork, naar kampen als Auschwitz en Sobibór gedeporteerd. Slechts 144 mensen overleefden die deportaties. In de oorlog kwamen naar schatting 10.000 Joodse Rotterdammers om.

Struikelstenen worden alleen op aanvraag geplaatst. Zo’n aanvraag komt van nabestaanden, omwonenden of een wijkinitiatief. De stichting helpt de aanvraag verder. Zij zoekt naar gegevens van het slachtoffer en probeert nabestaanden te vinden. De afdeling Stadsbeheer van de gemeente helpt bij het plaatsen van stenen in de stoep. Vaak moeten de stoeptegels worden aangepast. 

In de meeste delen van Rotterdam komt u struikelstenen tegen. Met 57 Stolpersteine is de Burgemeester Meineszlaan in het Nieuwe Westen de straat met de meeste struikelstenen. In 2022 zijn in het Liskwartier 104 struikelstenen geplaatst. Deze week zijn 47 nieuwe struikelstenen geplaatst. Later dit jaar worden er weer tientallen nieuwe in Rotterdamse stoepen gelegd.