Woensdagavond heeft burgemeester Anny Attema in verband met dodenherdenking een toespraak gehouden op begraafplaats Rusthof. Hier leest u de volledige toespraak. 

Dames en heren, meisjes en jongens,

Vandaag is het 4 mei, de dag van de Nationale Herdenking.

Op deze dag herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Het is goed om hier bij elkaar te zijn.

Vorig jaar hebben we dat op bescheiden schaal gedaan, door corona. Toen stonden we hier met een klein gezelschap. Nu zijn we weer met velen.

Fijn dat dat weer kan.

Want herdenken op 4 mei is belangrijk. Het is belangrijk voor jong en oud. Onze kinderburgemeester Maylin Ouwens is er vanavond bij. Als vertegenwoordiger van onze jeugd aan wie wij het verhaal van 4 mei willen doorvertellen.

Want we moeten blijvend herinnerd worden aan de jaren waarin we onze democratie en daarmee onze vrijheid kwijtraakten. En hoe er is gestreden om die democratie en vrijheid weer terug te krijgen.

Door de oorlog in Oekraïne realiseren we ons weer hoe broos en kwetsbaar vrede en veiligheid zijn. Die oorlog speelt zich af op ons eigen continent, Europa. En dat is heel dichtbij: Kiev is dichterbij dan bijvoorbeeld Lissabon.

Onwillekeurig zet die oorlog ons aan het denken. Wat raakten wij kwijt in de Tweede Wereldoorlog? Waarom voelen we ons nu vrij in ons land? Waarom is onze democratie het beschermen en verdedigen waard?

En vrijheid, wat is dat eigenlijk?

Is dat de vrijheid om te gaan en te staan waar je wilt? Is dat keuzevrijheid? Is dat aan niemand verantwoording hoeven afleggen?

Dat lijkt mooi, maar is dát het hoogste goed? We zijn toch met elkaar verbonden, hoe dan ook? Wat de één doet, heeft effect op de ander. Ons gedrag heeft bijna altijd een impact op anderen. De coronacrisis en de besmettingen met dat nare virus hebben dat extra duidelijk gemaakt. En daarom zijn wetten en regels nodig. Wetten en regels kunnen ons helpen om onze doelen te bereiken – omdat zij niet alleen ons eigen gedrag aan banden leggen, maar ook dat van anderen.

Bijvoorbeeld: zonder verkeersregels zou het verkeer een chaos worden.

Nu zijn er ook in dictaturen wetten en regels. Maar mensen zijn er niet vrij.

Waarin schuilt dan onze vrijheid?

De kern van de democratie is dat iedereen in het land mee kan bepalen hoe die wetten en regels eruitzien. Vrij zijn wil niet zeggen dat je zonder regels leeft, maar wel dat je controle hebt over de manier waarop die regels gemaakt worden. En dat iedereen mee kan doen aan die controle. Door te kiezen, of door gekozen te worden.

Dat is de democratie die vrijheid biedt. En daarom noem ik verkiezingen - we hebben er net één gehad - zo graag het feest van de democratie.

De bezetting door het naziregime maakte op extreme wijze duidelijk welke gevolgen de afbraak van de democratische vrijheid had.

Door de bezetting verloor Nederland haar vrijheid. De capitulatie van Duitsland gaf Nederland haar vrijheid terug. Omdat door het herstel van de democratie in 1945 gewone burgers opnieuw controle kregen over de manier waarop ze bestuurd worden.

Daardoor werd het open, vrije debat weer mogelijk.

Daardoor kan iedereen zijn wie hij is.

Daardoor kunnen wij zijn wie wij willen zijn.

Daardoor kunnen we voor onze mening uitkomen.

Dát – en niet de dictatuur van het eigenbelang – is de vrijheid die het waard is om te verdedigen.

Hoe anders was dat in de tijd van de mensen voor wie dit monument, hier op deze begraafplaats, is opgericht. Toen moesten we onze mond houden en hadden we niets meer te vinden, te zeggen en te kiezen. Joden, Sinti en Roma al helemaal niet.

Ook onze Ridderkerkse familie Den Hartog had niets te kiezen en werd weggevoerd. De boom bij het gemeentehuis, waar we zojuist even stilhielden, houdt de herinnering aan hun geschiedenis levend.

Laat ons terugdenken aan die tijd. Laten we stilstaan bij de vrijheid die we nu hebben en waarvoor destijds zo hard is gevochten en zo zwaar is geleden. Laten we in gedachten ook stilstaan bij de slachtoffers van die gruwelijke oorlog in Oekraïne.

Laat ons herdenken. Opdat wij nooit vergeten.

Anny Attema
Burgemeester Ridderkerk