Ridderkerk heeft dinsdagavond allen herdacht die sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Op begraafplaats Rusthof stond burgemeester Anny Attema in een toespraak stil bij de slachtoffers, maar ook bij de waarde en het belang van het herdenken. "Opdat wij nooit vergeten", sloot de burgemeester haar toespraak, die hieronder is te lezen, af. 

Toespraak burgemeester Anny Attema

Dames en heren, meisjes en jongens,

Vandaag is het 4 mei, de dag van de Nationale Herdenking. Op deze dag herdenken we de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien.

Het is goed om hier bij elkaar te zijn. Vorig jaar hebben we dat niet gedaan. Toen hadden we net kennisgemaakt met corona. Er was veel onzekerheid, en zoveel mogelijk thuisblijven was het devies.

Dat is het nog steeds, maar een jaar later is er dankzij het vaccineren licht aan het einde van de tunnel. Er kan weer meer, en daarom dit kleine gezelschap met vertegenwoordigers van onze Ridderkerkse samenleving. Fijn dat u hier bent.

Herdenken op 4 mei is belangrijk. Het is belangrijk voor jong en oud, en daarom ben ik blij dat onze kinderburgemeester Maylin Ouwens vanavond bij ons is. Ze is een vertegenwoordiger van de generaties die na ons komen en aan wie wij het verhaal van 4 mei willen doorvertellen. Want we moeten blijvend herinnerd worden aan de jaren waarin we onze democratie kwijtraakten, en daarmee het recht om te zijn wie je bent en te zeggen wat je denkt.

We herdenken ook om herinnerd te blijven worden aan hoe we onze democratie, onze vrijheid weer terugkregen. Dat daar fel voor gestreden is en er ontelbare levens voor gegeven zijn.

Herdenken doen we om iets te leren van die jaren, iedere dag. Ook, of vooral juist, nu de mensen die zich de Tweede Wereldoorlog nog actief kunnen herinneren steeds kleiner in getal worden.

Ik denk aan Ger de Jong en Leen van Geenen, die stoere veteranen die altijd bij deze herdenking aanwezig waren. Ze zijn ons onlangs ontvallen. En we missen hen.

Als je terugdenkt aan de Tweede Wereldoorlog, als je goed op je laat inwerken wat er toen gebeurd is, dan vraag je je af hoe iemand het toch in zijn hoofd haalt om de maatschappelijke toestand van nu te vergelijken met die echte crisis, die gitzwarte periode die Tweede Wereldoorlog heet.

Ja, onze winkelstraten waren verlaten, kantoren gesloten, de cafés dicht. En er was even een avondklok. Dat konden we ons ruim een jaar geleden niet voorstellen. En het is voor velen van ons de eerste keer dat we te maken krijgen met een beperking van onze bewegingsvrijheid. Maar anders dan in de Tweede Wereldoorlog is het wezenlijke van onze vrijheid ongedeerd: de vrijheid van meningsuiting. We kunnen zonder opgepakt te worden vrijelijk informatie en opvattingen uitwisselen, demonstreren, kritiek hebben op elkaar, het beleid en onze overheid. We hebben daartoe zelfs meer ruimte en mogelijkheden dan ooit, en we hoeven er zelfs de deur niet voor uit.

De huidige beperkingen zijn lastig, maar een vrije samenleving zoals de onze garandeert dat deze proportioneel en tijdelijk zijn, en dat dit een uitzonderingstoestand is. Inperking van vrijheden heeft alleen tot doel ons te beschermen.

Intussen staan de steunpilaren van de vrije samenleving, waaronder de onafhankelijke rechtspraak en principiële gelijkheid, fier overeind. De waarheid is niet alleen van de meerderheid. In ons bestel doen minderheden er net zo toe. De democratie functioneert, hoeveel er misschien ook aan te verbeteren valt.

Hoe anders was dat in de tijd van de mensen voor wie dit monument, hier op deze begraafplaats, is opgericht.

Toen hadden we maar te luisteren naar de bezetter. De democratie werd buitenspel gezet. Het open, vrije debat verstomde. Demonstreren? Vergeet het maar. De vervolging begon van Joden, van Sinti en Roma, van homoseksuelen en lesbiennes, van Jehovagetuigen. Niet omdat ze iets strafbaars hadden gedaan, maar alleen maar omdat ze waren wie ze waren en niet pasten binnen die verschrikkelijke  nazi-ideologie. Toen moesten we onze mond houden en hadden we niets meer te vinden, te zeggen en te kiezen. Zoals onze Ridderkerkse familie Den Hartog ook niets te kiezen had en weggevoerd werd. De boom bij het gemeentehuis, waar we zojuist even stilhielden, houdt de herinnering aan hun geschiedenis levend.

De democratische samenleving waar we nu elke dag in mogen leven, geeft ons ook de verantwoordelijkheid daar bewust onderdeel van te zijn. Door ons stemrecht te gebruiken. Meningen uit te wisselen, naar elkaar te luisteren, open te staan voor andere opvattingen en die te respecteren. Niet door grote woorden naar elkaar te schreeuwen op digitale platforms, maar te proberen er samen in een echt debat uit te komen.

Laat ons herdenken de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Opdat wij nooit vergeten.